Bron 3

Stalincultus

Stalin was overal

Joeli Kim (1936) is de zoon van een Koreaanse vader - Rusland telt sinds de 19e eeuw een grote Koreaanse minderheid - en een Russische moeder. Hij verdient zijn geld als zanger en is, net als Vitali Volf, een kind van het Stalintijdperk.

Om duidelijk te maken wat dat betekent, zingt hij enthousiast een paar liedjes uit zijn jeugd, met teksten als:

In de weidse vlaktes van ons heerlijk vaderland
Harden we ons in noeste arbeid en in veldslagen
En dichten onze vrolijke zangen over onze grote vriend en leider.
Stalin is de roem van onze strijd,
Naar Stalin streeft onze jeugd omhoog.
We strijden en overwinnen terwijl ons lied weerklinkt.
Zo volgt heel ons volk de diepbeminde Stalin.

Alle kinderen die in de jaren van Stalins heerschappij opgroeiden, moesten dit soort lofdichten op de leider uit hun hoofd leren. Overal - op straat, op school, op vakantie en vaak ook thuis - kwamen ze zijn beeltenis tegen, of het nu een portret was, een meer dan levensgroot beeld, of een filmacteur die Stalin via het witte doek in het hart van de Sovjetmens moest brengen. En er waren, in de woorden van Joeli Kim, 'Stalinsteden, Stalinfabrieken, Stalinstraten en Stalindwarsstraten. De Stalincultus was alomtegenwoordig, je moest heilig in Stalin geloven en dat ook in woord en daad tonen. Wie iets van twijfel uitdrukte, verdween meestal heel snel.' Stalin, zo leerde ook Vitali Volf, was eigenlijk de vader van alle Sovjetkinderen, dan wel de grootste kindervriend, 'die voor ons zorgde en ons dag en nacht behoedde'. Op 27 januari 1936 deed zich weer eens een mooie gelegenheid voor om die boodschap vorm te geven.

Stalin werd vereerd als leider, als militair, als ideoloog, maar ook als wetenschapsman. Men kon geen wetenschappelijk werk publiceren zonder te citeren uit het werk van Stalin. Maar Stalin teleurstellen of bekritiseren hield men sowieso wel uit het hoofd. Want, wie zijn afkeuring uitsprak, verdween. Er kwam een strenge censuur.

Collectieve schizofrenie

Stalin: weldoener en geniale leider
Na de dood van haar vader en de verbanning en de plotselinge en mysterieuze dood van haar moeder een paar jaar later, raakte Engelsina Markizova in vergetelheid. Zij ging bij een tante wonen, wier naam ze aannam. Desondanks behielden de foto's, schilderijen en beelden van Stalin met het meisje van zeven gewoon hun functie.

De propagandamedewerkers van de despoot zochten en vonden een meisje dat op Engelsina leek, om als haar stand-in te dienen. Toen haar moeder nog leefde had Engelsina een brief aan Stalin geschreven, om uit leggen dat haar vader een loyaal partijlid was en zijn arrestatie echt op een vergissing berustte. Vanzelfsprekend vergeefs. Maar ondanks de bizarre wending die haar leven had genomen, kon ook Engelsina Markizova tot de dood van de dictator niet geloven dat Stalin een misdadiger was.

De moeder van Joeli Kim bracht, nadat haar man was vermoord, tien jaar in een kamp door. Toen zij terugkeerde schreef ze voor haar zoon een lofdicht op Stalin. Moeder Kim heeft tot haar dood de mythe overeind gehouden dat Stalin een groot weldoener was en dat de Sovjetmens zonder zijn geniale leraar en leider reddeloos verloren was.
Niet alleen de vader, ook de tante en de grootvader van Vitali Volf verdwenen tijdens de terreur. Maar Vitali was mentaal niet in staat Stalin daarvan de schuld te geven.
Om zelf overeind te blijven hebben met name de leden van de communistische partij van de Sovjetunie, maar evengoed hun sympathisanten in bijvoorbeeld Nederland, zichzelf een vorm van collectieve schizofrenie opgelegd. Ze hielden zo van Stalin. Maar Stalin hield niet van hen.